ਰੇਟਿਨਾ ਡਿਟੈਚਮੈਂਟ (Retinal Detachment) – ਨਜ਼ਰ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਹਾਲਤ

ਰੇਟਿਨਾ ਡਿਟੈਚਮੈਂਟ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੱਖ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੌਜੂਦ ਰੇਟਿਨਾ (Retina) ਆਪਣੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਹਿਲ ਕੇ (ਉਖੜ ਕੇ) ਅਲੱਗ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਰੇਟਿਨਾ ਅੱਖ ਦੀ ਉਹ ਬਾਰਿਕ ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪਰਤ ਹੈ ਜੋ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਪਕੜ ਕੇ ਦਿਮਾਗ ਤੱਕ ਤਸਵੀਰਾਂ ਭੇਜਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਰੇਟਿਨਾ ਉਖੜ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇ ਤੁਰੰਤ ਇਲਾਜ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਏ, ਤਾਂ ਨਜ਼ਰ ਸਦਾ ਲਈ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਹਾਲਤ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਮਾਹਰ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ।

ਰੇਟਿਨਾ ਡਿਟੈਚਮੈਂਟ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?

• ਅੱਖ ਦੀ ਚੋਟ (Eye Injury) – ਚੋਟ ਲੱਗਣ ਨਾਲ ਰੇਟਿਨਾ ਵਿੱਚ ਦਰਾਰ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ।
• ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ Liquids ਦਾ ਬਦਲਣਾ – ਉਮਰ ਵਧਣ ਨਾਲ ਅੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰਲਾ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ (Vitreous) ਸੁੱਕਣ ਜਾਂ ਹਿਲਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰੇਟਿਨਾ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
• ਸ਼ੂਗਰ (Diabetic Retinopathy) – ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸ਼ੂਗਰ ਤੋਂ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਨਸਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਕੇ ਰੇਟਿਨਾ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
• ਮੋਤੀਆਬਿੰਦ ਸਰਜਰੀ ਦੇ ਬਾਅਦ – ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਰੇਟਿਨਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
• ਜਨਮਜਾਤ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ – ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਰਹੀ ਹੋਵੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਰੇਟਿਨਾ ਡਿਟੈਚਮੈਂਟ ਦੇ ਲੱਛਣ (Symptoms)

ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਅਚਾਨਕ ਵੀ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ:

• ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਬਿਜਲੀ ਵਰਗੇ ਚਮਕਦੇ ਚਮਕਾਂ ਦਿੱਖਣਾ
• ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਲੋਟਰ (ਕਾਲੇ ਬਿੰਦੇ) ਦਿੱਖਣਾ
• ਨਜ਼ਰ ਅੱਗੇ ਪਰਦਾ ਜਿਹਾ ਲਟਕਣਾ
• ਨਜ਼ਰ ਦਾ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਘਟਣਾ
• ਧੁੰਦਲਾ ਜਾਂ ਵਕਰਿਆ ਦਿੱਖਣਾ
• ਇੱਕਦਮ ਨਜ਼ਰ ਦਾ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਣਾ

ਰੇਟਿਨਾ ਡਿਟੈਚਮੈਂਟ ਦਾ ਇਲਾਜ

ਰੇਟਿਨਾ ਡਿਟੈਚਮੈਂਟ ਦਾ ਇਲਾਜ ਸਿਰਫ਼ ਸਰਜਰੀ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਤਰੀਕੇ:

• ਲੇਜ਼ਰ ਟਰੀਟਮੈਂਟ (Laser Photocoagulation) – ਜੇ ਰੇਟਿਨਾ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀ ਦਰਾਰ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਖੜੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।
• ਪਨੀਉਮੈਟਿਕ ਰੇਟੀਨੋਪੈਕਸੀ (Pneumatic Retinopexy) – ਅੱਖ ਅੰਦਰ ਹਵਾ ਦਾ ਬੁੱਲਬੁਲਾ ਛੱਡ ਕੇ ਰੇਟਿਨਾ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਸਕਲੇਰਲ ਬਕਲ ਸਰਜਰੀ (Scleral Buckling) – ਅੱਖ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਹਿੱਸੇ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਬੈਂਡ ਲਗਾ ਕੇ ਰੇਟਿਨਾ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਵਿਟ੍ਰੈਕਟਮੀ (Vitrectomy) – ਅੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰਲਾ ਤਰਲ (Vitreous) ਬਦਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰੇਟਿਨਾ ਨੂੰ ਠੀਕ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਰਜਰੀ ਹੈ।

ਜਿੰਨਾ ਜਲਦੀ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਨਜ਼ਰ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦੇ ਚਾਂਸ ਉਨੇ ਹੀ ਵੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਬਚਾਅ ਅਤੇ ਧਿਆਨ

• ਅਚਾਨਕ ਫਲੋਟਰ, ਚਮਕਾਂ ਜਾਂ ਪਰਦੇ ਵਾਂਗ ਲੱਛਣ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਦੇਰੀ ਨਾ ਕਰੋ।
• ਸ਼ੂਗਰ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ ਨਿਯਮਿਤ ਰੇਟਿਨਾ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਉਣ।
• ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਚੋਟ ਤੋਂ ਬਚਾਓ।
• ਉਮਰ 40 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਲਾਨਾ Eye Check-Up ਕਰਵਾਉਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।